Aromaterapi, çeşitli bitkilerden elde edilen uçucu yağların zihinsel ve fiziksel iyilik halini desteklemek amacıyla kullanılmasıdır. Latince “aroma” (koku) ve “therapy” (tedavi) kelimelerinden türeyen bu yöntem, yüzyıllar öncesine dayanan Antik Mısır ve Çin uygulamalarına kadar uzanır. Modern aromaterapinin temelleri ise 20. yüzyılda Fransız kimyager René-Maurice Gattefossé tarafından atılmıştır.
Günümüzde aromaterapi yağları, stresle baş etmeden uykusuzluk sorununa, ağrı yönetiminden duygusal denge arayışına kadar pek çok alanda yaygın olarak tercih edilir.
Peki, hangi uçucu yağ ne işe yarar ve nasıl kullanılır? Gelin birlikte keşfedelim…
Aromaterapi ile Rahatlama: Zihinsel ve Fiziksel Dengenin Doğal Yolu
Aromaterapide genel olarak limbik sistem hedef alınır. Limbik sistem, beynin derinliklerinde yer alır. Motivasyon, hafıza ve duygusal tepkiler gibi birçok işlevin düzenlenmesini sağlar. Doğal yollarla gevşeme etkisinde bulunabilen aromaterapi, duygu durumunun ve hafızanın olumlu bir yönde etkilenmesini destekler.
Dikkat dağınıklığı, gerginlik ve anksiyete gibi sorunlarla başa çıkma tekniklerinden biri olan aromaterapi, genel olarak vücudun gevşemesini destekler. Aromaterapiye konu olan çiçeklerden biri olan lavanta yatıştırıcı etkisiyle ön plana çıkar. Beyin dalgalarını yavaşlattığı düşünülür. Bergamot ise özellikle hafif depresyon durumlarında tercih edilir. Gerginliği azaltıcı etkisi bulunduğunu belirtmek mümkündür.
Aromaterapi, fiziksel rahatlama adına da kullanılır. Nanenin serinletici etkiye sahiptir. Özellikle baş ağrılarının azaltılmasında tercih edilir. Okaliptüsün nefes açıcı etkisi bulunur. Ayrıca solunumu rahatlatır. Zencefil ise dolaşım sisteminin desteklenmesinde tercih edilir.
Uyku Kalitesini Artıran Aromaterapi Yağları
Uyku için aromaterapi, özellikle uyku problemleri yaşayan bireylerde kullanılır. Uçucu yağların beynin limbik sistemini yatıştırmada etkili olduğu yapılan çalışmalarla ortaya konmuştur. Limbik sistemin yatışması, melatonin ve serotonin başta olmak üzere uykuyu destekleyen hormonların düzenlenmesini olanaklı hale getirir.
Uyku kalitesini arttırdığı düşünülen aromaterapi yağı listesi şu şekildedir:
- Lavanta yağı
- Ylang-ylang yağı
- Mercanköşk yağı
Bunların yanı sıra vetiver yağı, tatlı portakal yağı gibi aromaterapi yağlarının da uyku kalitesini arttırmak adına kullanıldığı bilinir.
Lavanta Yağı; Uykusuzluğa Karşı Etkili Bir Çözüm
Lavanta yağının uyku kalitesini arttırmayı desteklediğini belirtmek mümkündür. Çünkü lavanta yağı sinir sistemini yatıştırmakta olup uykuya geçiş sürecini önemli ölçüde azaltır. Bu konuda yapılan bir çalışmada lavanta aromaterapisinin üniversite öğrencilerinde uyku kalitesini önemli ölçüde arttırdığı ortaya konmuştur. Makale, Journal of Alternative and Complementary Medicine’de 2015 yılında Effect of Inhaled Lavender and Sleep Hygiene on Self-Reported Sleep Issues: A Randomized Controlled Trial başlığı ile yayımlanmıştır. Lavanta yağı nasıl kullanılır sorusu kapsamında buhar banyosu ve masaj uygulaması şeklinde lavanta yağının kullanılabildiğini belirtmek mümkündür.
Uykuya geçişi kolaylaştıran etkiler
Lavanta yağı içinde linalil asetat ve linalool gibi doğal bileşenler yer alır. Bu bileşenler, GABA (gamma-aminobutirik asit) olarak adlandırılan inhibitör nörotransmitterin etkisini kuvvetlendirir. İnhibitör nörotransmitter, sinir sisteminin aşırı bir şekilde uyarılmasını önler.
Difüzör ve yastık uygulamaları
Lavanta yağı aromaterapisinde sıklıkla iki farklı yöntemden bir tanesi tercih edilir. Bu yöntemler genel hatlarıyla şu şekildedir:
Difüzör: Lavanta yağının havaya yayılmasını sağlayan bir yöntemdir. Böylelikle uçucu yağ aromatik ve terapötik bir hal alır. Uykuya geçişi hızlandırma, stresi azaltma ve oda havasını temizleme gibi etkileri vardır.
Yastık Uygulaması: Yastık spreyi veya yastığa damlatma yöntemleri ile lavanta kokusunun uyku esnasında alınması desteklenir.
Her iki yöntemde de dikkat etmek ve yöntemi doğru bir şekilde uygulamak son derece önemlidir.
Papatya Yağı; Sinirleri Yatıştırır, Zihni Dinlendirir
Aromaterapide en etkili 5 yağ arasında yer alan papatya yağı sinir sistemini yatıştırır ve zihni dinlendirir. Papatya yağı içinde rahatlatıcı etkisi bulunan çeşitli doğal bileşenler yer alır. Bunlardan biri olan apigenin, beyinde sakinleştirici bir işleve sahip olan GABA olarak adlandırılan kimyasalın desteklenmesini sağlar. Papatya yağı, beyin sinyallerini yavaşlatma ve sinirleri yatıştırma etkisine sahiptir.
Antispazmodik etkisiyle kas gevşetici özelliği
Papatya yağı içerisinde yer alan α-bisabolol, sinir ve kas hücrelerinin rahatlamasını destekler. Özellikle kas hücrelerinin gereksiz yere kasılmasını önler. Sinir sistemindeki aşırı uyarımın azalmasına katkıda bulunarak kasların gevşemesine olumlu etkide bulunur.
Olası Yararları 👍
- Kaygıyı hafifletebilir
- Uyku kalitesini artırabilir
- Ağrıyı azaltabilir
- Rahatlamaya yardımcı olabilir
Olası Zararları 👎
- Ciltte tahrişe neden olabilir
- Alerjilere yol açabilir
- İlaçlarla etkileşime girebilir
- Baş ağrısı ve mide bulantısı yapabilir
Stresi Azaltan Aromaterapi Yağları
Stres azaltan doğal yağlar olarak bilinen lavanta yağı, bergamot yağı, ylang-ylang yağı; GABA ve serotonin reseptörlerini etkiler. Bu durumda sakinleştirici etki ortaya çıkar. Ayrıca parasempatik aktivasyonu arttırıp kalp hızı ve kan basıncını azaltır. Stres tepkisinin azalmasını destekleyen bu durum, kişinin çok daha sakin kalmasını olanaklı hale getirir.
Bergamot Yağı; Kaygı ve Depresyona Doğal Destek
Bergamot yağı içinde limonen, linalil asetat, linalool ve geraniol gibi kimyasal bileşenler yer alır. Bergamot yağı Citrus bergamia meyvesinin kabuğundan elde edilir. Yağın içerisinde yer alan başlıca bileşenler, rahatlatıcı ve yatıştırıcı bir etkiye sahiptir.
Kortizol seviyesi üzerindeki etkiler
Kortizol hormonu, stresin biyolojik göstergeleri arasında yer alır. Bergamot yağı, kortizol hormonunun düzenlenmesine destek olur. Bergamot yağının içinde yer alan limonen ve linalool, parasempatik sinir sisteminin aktif hale gelmesine katkıda bulunur. Bu sistem ise “dinlen ve sindir” tepkisinin tetiklenmesini olanaklı hale getirdiği için kortizol hormonunun salınımı azalır.
Ylang Ylang; Ruh Hali Dengeleyici Özellik
Ruh hali dengeleyici özelliğe sahip olan ylang-ylang, Güneydoğu Asya’ya özgü Cananga odorata ağacının çiçeklerinden elde edilir. Linalool, farnesene, benzil asetat gibi bileşenlerle zenginleştşrilen ylang-ylang yağı, merkezi sinir sistemi üzerinde etki gösterir. Sakinleştirici ve kaygı azaltıcı bir etkiye sahip olduğunu belirtmek mümkündür.
Aromaterapi masajlarında kullanımı
Ylang-ylang yağı aromaterapi masajlarında sıklıkla kullanılır. Kasların gevşemesi, stres azaltımı ve duygusal denge sağlanması adına aromaterapi masajlarında tercih sebebi olan ylang-ylang yağı, masaj sırasında boyun ve omuz gibi vücudun farklı bölgelerine uygulanabilir.
Ağrılara Karşı Doğal Destek Sunan Yağlar
Nane yağı, okaliptüs gibi aromaterapi yağı çeşitleri; kas, baş ve romatizmal ağrıların azaltılmasını destekleyebilir. Sinir sistemi ve kas-iskelet sistemini etkileyen bu tür yağlar, genel anlamda vücut rahatlığına katkıda bulunabilir. Bu nedenle baş ağrısına iyi gelen bitkisel çözümler arasında nane yağı ve okaliptüs yağlarıyla gerçekleştirilen aromaterapi yer alır.
Nane Yağı; Baş Ağrısı ve Migrene Karşı
Nane yağı içerisinde mentol bulunmakta olup mentol, ciltte serinletici bir etkiye sahiptir. Ağrı sinyallerinin iletiminin azaltılmasına destekte bulunan mentol, gerilim tipi baş ağrılarında tercih edilebilir. Genellikle şakak ve enseye masaj şeklinde uygulanır.
Şakaklara masaj, inhalasyon önerileri
Nane yağının, belirli oranda alınarak şakaklara ve ense köküne masaj şeklinde uygulanması olanaklıdır. Göz çevresine çok fazla yaklaştırılmaması gereken nane yağı, günde birkaç kere ya da stresli bir halde iken uygulanabilir.
Okaliptus Yağı; Kas Ağrılarına Karşı Ferahlatıcı Etki
Aromaterapi yağı arasında yer alan okaliptüs yağı, kas ağrılarına karşı ferahlatıcı bir etkiye sahiptir. Avustralya kökenli Eucalyptus globulus ağacının yapraklarından damıtma şeklinde elde edilen okaliptüs yağı, sineol olarak adlandırılan bir bileşeni barındırır. Bu bileşen, ağrı kesici ve kas gevşetici özelliklere sahip olduğundan özellikle kas ağrısı gibi durumlarda tercih edilebilir.
Uçucu yağların faydaları kapsamında okaliptüs yağının faydalarını şu şekilde sıralamak olanaklıdır:
- Cilde uygulandığında ferahlatıcı bir etki gösterir. Bu sayede kan damarlarının geçici olarak daraltılmasını ve ağrının azaltılmasını destekler.
- Kas ağrılarına sebebiyet veren mikro iltihaplanmaların azalmasına katkıda bulunur. Spor sonrasında meydana gelen kas ağrılarının azaltılması için okaliptüs yağının kullanılması mümkündür.
- Okaliptüs yağının uygulandığı bölgede kan akışı artış gösterir. Kan akışının artması, kas dokularına fazladan oksijen gitmesini destekler. Özellikle kasların yorgun olduğu dönemlerde okaliptüs yağının kullanımı, kasların gevşemesine olanak tanır.
Bu konuda yapılan çeşitli araştırmalar, okaliptüs yağı içeren masaj uygulamalarının kas-iskelet sistemi ağrılarının azaltılmasına destek olduğunu göstermiştir. Journal of Ethnopharmacology’da yayımlanan Analgesic and anti-inflammatory effects of essential oils of Eucalyptus isimli makale, farklı okaliptüs türlerinden elde edilen uçucu yağların kullanımını içerir. Alternative Medicine Review’da yayımlanan Immune‑Modifying and Antimicrobial Effects of Eucalyptus Oil and Simple Inhalation Devices başlıklı makalede ise okaliptüs yağının ağrı kesici ve anti-inflamatuar etkileri detaylı bir şekilde anlatılmıştır.
Egzersiz sonrası kas rahatlatıcı olarak kullanımı
Egzersiz sonrası kaslarda ağrı meydana gelebilir. Bu ağrının giderilmesi, egzersiz sonrası rahatlama adına önemlidir. Okaliptüs yağının aktif bileşeni olan 1,8-cineole (eukaliptol), birçok olumlu etkiye sahiptir. Bu olumlu etkiler şu şekildedir:
- Masaj ile uygulandığı zaman kas liflerinin rahatlamasını destekler.
- Kas hücrelerinde ağrı sinyallerinin iletilmesini azaltarak serinletici ve rahatlatıcı bir etki sunar.
- Cilde uygulandığı zaman lokal kan akışının artmasını destekler. Bu durum, egzersiz sonrası kasların iyileşmesine olumlu etkide bulunur.
- Egzersiz sonrasında mikroinflamasyon olur. Okaliptüs yağı, mikroinflamasyonun azalmasına ve kaslardaki şişliğin önlenmesine katkıda bulunur.
Bu tür etkilerin her biri, egzersiz sonrası kas rahatlamasında okaliptüs yağının önemli bir işleve sahip olduğunu gösterir.
Aromaterapi Yolculuğunuzda Uzman Dokunuş!
Aromaterapi tedavisiyle yaşam kalitenizi artırmak ve doğru yönlendirme almak için Dr. Ulviye Güvendi ile iletişime geçin.
Randevu AlEvde Aromaterapi Nasıl Uygulanır?
Aromaterapi yağı ile evde aromaterapi uygulanması mümkündür. Özellikle fiziksel, duygusal ve duygusal iyilik halinin desteklenebilmesi adına aromaterapi yönteminin doğru bir şekilde uygulanması gerekir. Evde genel olarak şu yöntemler kullanılarak aromaterapi yapılabilir:
- Difüzör
- Buhar banyosu
- Masaj yağı karışımı
Difüzör yönteminde ortama yayılan buharın kokuyu havaya dağıtması sağlanır. Genellikle odaklanma ve stresi azaltma adına tercih edilir. Bunun yanı sıra buhar banyosu burun tıkanıklığı ve soğuk algınlığı gibi durumlarda kullanılır. Son olarak aromaterapi yağı masaj yoluyla da uygulanabilir. Kas ağrılarının ve regl sancılarının azaltılması ile vücutta genel bir gevşeme, masaj yoluyla uygulanan aromaterapi ile mümkün hale gelir.
Difüzörle uygulama
Aromaterapi difüzör kullanımı son derece basittir ve en güvenilir uygulama yöntemi denebilir. Bu yöntemi kullanabilmek adına elektrikli bir aroma difüzör alın. Su haznesine damla sayısına uygun olacak şekilde uçucu yağ ekleyin ve ortama buhar yayılmasını sağlayın. Yayılan buhar, kokunun havaya dağılmasını destekler. Eğer odada uzun süre kalacaksanız difüzörü sürekli çalıştırmayın. Bunun yerine aralıklı bir şekilde çalışmayı deneyin.
Difüzörle uygulama genel itibarıyla stresin azaltılması, odaklanma sorunlarının giderilmesi ve rahat bir uyku adına tercih edilir. Stresi azaltmak için lavanta, odaklanmak için nane ve rahat uyumak içinse ylang-ylang tercih etmeniz olanaklıdır.
Buhar banyosu
Aromaterapi yağı için tercih edilebilecek yöntemlerden bir diğeri buhar banyosudur. Buhar banyosunu uygulamak için 1 litre sıcak su içerisine 2-3 damla uçucu yağ eklemeniz gerekir. Başınızı bir havlu yardımıyla örterek buharı 5- ila 10 dakika olacak şekilde derin derin soluyun. Buhar banyosu yöntemi çoğunlukla rahatlama ve burun tıkanıklığı ile soğuk algınlığı gibi durumlarda tercih edilir.
Ancak özellikle solunum yolu rahatsızlığı, astım ya da cilt hassasiyeti gibi sağlık sorunları olan kişilerin bu yöntemi uygulamadan önce mutlaka bir uzmana danışmaları önerilir.
Masaj yağı olarak karışım
Masaj uygulaması, evde aromaterapi nasıl yapılır sorusunun cevapları arasında yer alır. Bu yöntemde ilk olarak uçucu yağı taşıyıcı bir yağ ile seyreltin. 10 ml taşıyıcı yağ başına 2-3 damla uçucu yağ eklemeniz olanaklıdır. Okaliptüs, kas ağrılarının azaltılmasını desteklerken lavanta regl sancılarının azaltılmasına, ylang-ylang ise vücudun gevşemesine katkıda bulunur.
Ancak ciltte hassasiyet, alerji ya da kronik bir sağlık sorunu varsa masaj uygulamasına başlamadan önce bir uzmandan görüş alınması önemlidir.
Cilt testi öncesi dikkat edilmesi gerekenler
Cilt testi, uçucu yağ kullanımı öncesinde alerjik reaksiyonların azaltılması adına tercih edilen bir yöntemdir. Cilt testi öncesinde dikkat edilmesi gereken pek çok husus bulunur. Bu hususlar ana hatlarıyla şu şekildedir:
- Uçucu yağları doğrudan cilde uygulamayın, bunun yerine taşıyıcı yağlar ile seyreltin.
- Test yapılacak bölgenin temiz ve kuru olmasına özen gösterin.
- Test alanını belirleyerek test alanlarını numaralandırın.
- Yağ uyguladıktan sonra test bölgesini 24 saat olacak şekilde gözlemleyin.
Yağ uygulanan bölgede kabarcık, kızarıklık, kaşıntı ve şişlik meydana geliyorsa aromaterapi yağlarını kullanmaktan kaçının.
Aromaterapi Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Aromaterapi yağı kullanırken dikkat etmeniz gereken birçok husus bulunmakta olup bu hususlar ana hatlarıyla şu şekildedir:
- Hamilelik ve kronik hastalıklarda beklenmedik etkilerin oluşabilmesi nedeniyle doktor danışmanlığında aromaterapi tercihinde bulunun.
- Uçucu yağların doğrudan cilde uygulanması sakıncalıdır. Bu nedenle uçucu yağları taşıyıcı yağlar ile seyreltin.
- Kaliteli yağ seçiminde bulunun. Sentetik ürünler vücudunuza zarar verebilir.
Aromaterapinin doğru kullanılması, beden ve zihinsel sağlığın desteklenmesini sağlayabilir. Bu nedenle hem vücutta genel iyilik hali hem de çeşitli yan etkilerin önlenmesi adına belirtilen hususlara dikkat edilmesi oldukça önemlidir.
Hamilelik ve kronik hastalıklarda doktor danışmanlığı
Bazı uçucu yağların hamilelikte kullanılması rahim kasılmalarına neden olabilir. Bunun yanı sıra astım ve solunum sorunları olan kişilerde nane gibi aromaterapi yağları olumsuz etkide bulunabilir. Dolayısıyla hem hamilelik hem de kronik hastalık durumlarında doktor danışmanlığında aromaterapi uygulanması çok daha sağlıklı olur.
Uçucu yağların taşıyıcı yağla seyreltilmesi
Uçucu yağların kullanım öncesinde taşıyıcı yağlarla seyreltilmesi gerekir. Çünkü uçucu yağlar yüksek konsantrasyonludur. Doğrudan cilde uygulanmaları cilt üzerinde tahrişe neden olabilir. Tatlı badem, hindistancevizi ve jojoba yağı gibi bitkisel yağlarla seyreltilmesi olanaklıdır.
Kaliteli yağ seçimi ve sentetik ürünlerden kaçınma
Aromaterapide faydanın arttırılması adına kaliteli yağ seçimi son derece önemlidir. Ürün etiketinde “%100 saf uçucu yağ” ibaresinin bulunmasına özen gösterilmelidir. Ayrıca sertifikalı ürünler tercih edilmesi gerekir. Parfüm bazlı, sentetik kokulu yağların satın alımından uzak durulmalıdır.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Aromaterapi yağları uykuya dalmayı gerçekten kolaylaştırır mı?
Lavanta ve ylang-ylang yağı başta olmak üzere çeşitli aromaterapi yağlarının uykuya dalmada kolaylaştırıcı bir etkiye sahip olduğunu belirtmek mümkündür. Özellikle lavanta yağı, uyku kalitesini önemli ölçüde destekler.
Aromaterapi yağı çocuklarda güvenli midir?
Çocuklarda aromaterapi yağlarının kullanımında uçucu yağın taşıyıcı yağ şile seyreltilmesine özen gösterilmelidir. Lavanta ve papatya yağı gibi aromaterapi yağları çocuklarda kullanıma uygun olabilir.
Hangi yağlar anksiyeteye karşı en etkilidir?
Lavanta ve bergamot yağı, kaygı düzeylerinin azaltılmasını destekler. Bu nedenle belirtilen yağların buhar banyosu ve difüzör yöntemleriyle uygulanması mümkündür.
Uçucu yağlar doğrudan cilde uygulanabilir mi?
Uçucu yağların doğrudan cilde uygulanması cilt üzerinde beklenmedik etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu nedenle aromaterapi yağlarının kullanımı öncesinde bu yağların taşıyıcı yağlarla seyreltilmesi gerekir.
Aromaterapi yağları bağımlılık yapar mı?
Rahatlatıcı etkiye sahip aromaterapi yağlarının psikolojik alışkanlığa neden olması mümkün olsa da bağımlılık yaptığı gözlemlenmemiştir.
