Bağırsaklar, bedenimizin ikinci beyni olarak kabul edilir. Sindirim sistemimizin merkezinde yer alan bu organ, yalnızca besinlerin emilimini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda bağışıklık sistemi, ruh hali ve genel sağlık üzerinde de doğrudan etkilidir. Yapılan araştırmalar, pek çok hastalığın ilk belirtilerinin bağırsaklardaki değişimlerle ortaya çıktığını göstermektedir. Bu durum, bağırsak sağlığının ne denli kritik olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. İşte tam bu noktada, modern yaşamın sıkça karşılaşılan sorunlarından biri olan huzursuz bağırsak sendromu (IBS) devreye giriyor; çünkü bu rahatsızlık, bağırsaklardaki işlev bozukluklarının en belirgin örneklerinden biridir.
Bu yazımızda huzursuz bağırsak sendromunun ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve yaşam kalitesini artırmak için neler yapılabileceğini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Nedir?
Sindirim sisteminde meydana gelen kronik ve fonksiyonel sorunun adıdır. Huzursuz bağırsak sendromu, tedavisi olmayan ancak etkili bir diyetle kontrol altına alınabilen bir yapıdadır.
4 alt türü bulunmaktadır:
- IBS-D: İshak ağırlıklıdır. Sık ve sulu dışkılama söz konusudur.
- IBS-C: Kabız ağırlıklıdır. Sert ve seyrek dışkılama söz konusudur.
- IBS-M: karma tip olarak da adlandırılır. İshal ve kabız dönemleri sıklıkla gerçekleşir.
- IBS-U: Sınıflandırmaya uymayan belirtilerin gözlemlendiği türdür.
Kimlerde Daha Sık Görülür?
Huzursuz bağırsak, belirli gruplarda daha sık ortaya çıkar. Kadınlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha fazla görülür. Kadınlarda özellikle IBS-C tipi daha çok görülür.
Bağırsak ve beyin ilişkisi göz önünde bulundurulduğunda, 20-40 yaş aralığından genç kişilerde daha sık teşhis edildiği gözlemlenmiştir.
Depresyon ve anksiyete tanısı koyulan kişilerde görülme riski daha fazladır. Strese yatkınlığı olan bireyler risk altındadır.
Ailesinde IBS olanlarda görülme sıklığı diğerlerine oranla 2 kat daha fazladır. Genetik faktörlerde hastalığa yakalanma riskini artırır. Daha öncesinde Gastroenterit geçiren kişilerde IBS daha sıklıkla görülebilir.
Gıda intöleransı olanlarda görülme sıklığı fazladır. Huzursuz bağırsak, uzun süre antibiyotik kullananlarda daha sık görülebilir. Çünkü bu tür ilaçlar bağırsak florasının bozulmasına neden olur.
Huzursuz Bağırsak Belirtileri Nelerdir?
Bağırsak fonksiyonlarının olumsuz bir şekilde etkilenmesi bazı belirtilerle kendisini gösterir. Bu belirtiler detaylı bir şekilde aşağıda sıralanmıştır:
Karın Ağrısı, Şişkinlik, Gaz
En sık görülen belirtilerden birisi de karın ağrısıdır. Huzursuz bağırsak genel olarak alt karın bölgesinde kendisini hissettirir. Tuvalete çıkıldığında rahatlama hissi duyulur. Bazı durumlarda kişi sıklıkla tuvalete gitme ihtiyacı hisseder.
Huzursuz bağırsak sendromunda, karın bölgesinde rahatsız edici bir dolgunluk hissi duyulur. Gaz sıkışması nedeniyle kişide ağrı ve sancı meydana gelebilir. Karın şişkinliği günlük yaşamı olumsuz etkileyen belirtilerden bir tanesidir.
Kronik şişkinlik ve stres birlikte kişide görülebilir. Sürekli olarak şişkinlik hissi kişinin strese girmesine ve günlük yaşamının olumsuz bir şekilde etkilenmesine neden olur.
İshal, Kabızlık veya İkisinin Dönüşümlü Hali
Huzursuz bağırsak, sık ve acil tuvalet ihtiyacına neden olabileceği gibi, ishal ve kabızlık gibi rahatsızlıklara da neden olabilir. Kabızlık durumu haftada 3’ten az görülebilir. Bazı kişilerde bu sayı değişebilir. Tam boşalmama hissi de bu hastalığın sonuçlarından bir tanesidir.
IBS-M adı verilen türünde dönüşümlü ishal ve kabızlık durumları görülebilir. Bu tipte ishal ve kabızlık atakları birbirini takip eder ve çoğunlukla şiddetlidir. Dışkı kıvamı sürekli değişir. Bazı durumlarda sert, bazı durumlarda ise suludur.
Dışkılama Alışkanlıklarında Değişiklik
Huzursuz bağırsak sendromunda, dışkılama alışkanlıklarında düzensizlik ve değişiklik görülebilir. IBS-D tipi değişkenlikte sık ve sulu dışkılama söz konusudur. IBS-C tipi değişkenlikte sert ve seyrek dışkılama vardır. Karma tip IBS-M tipinde; ishal ve kabızlık dönemleri bir arada görülebilir.
Huzursuz Bağırsak Sendromunun Nedenleri
Günümüzde giderek daha fazla kişide görülen huzursuz bağırsak sendromu (IBS), sindirim sistemi rahatsızlıkları arasında hem yaygınlığı hem de yaşam kalitesine olan etkisiyle dikkat çeker. Ancak bu sendromun tam olarak hangi mekanizmalarla ortaya çıktığı hâlâ kesin olarak bilinmemektedir. Uzmanlar, IBS’nin tek bir nedene bağlı olmadığını, aksine birçok biyolojik, psikolojik ve çevresel etkenin bir araya gelerek bu durumu tetiklediğini belirtmektedir. Beyin ve bağırsak arasındaki iletişim bozukluklarından hormonal dengesizliklere, mikrobiyota yapısındaki değişimlerden stresin fizyolojik etkilerine kadar çok sayıda faktör huzursuz bağırsak sendromunun oluşumunda rol oynayabilir.
Şimdi, huzursuz bağırsak sendromuna neden olabilecek bu temel faktörleri daha yakından ve görsel olarak inceleyelim:
Beyin-Bağırsak Ekseni Bozukluğu
Beyin ve bağırsak arasındaki iletişim bozulduğunda, bağırsak hareketleri düzensizleşebilir. Stres bu ekseni doğrudan etkiler.
Stres ve Duygusal Faktörler
Kronik stres, anksiyete ve depresyon gibi duygusal durumlar bağırsak fonksiyonlarını bozabilir ve IBS’yi tetikleyebilir.
Mikrobiyota Bozuklukları
Bağırsak florasındaki dengesizlikler (dysbiosis), gaz, şişkinlik ve iltihabi süreçlere neden olabilir.
Psikonöroimmünoloji
Psikolojik süreçlerin sinir sistemi, bağışıklık sistemi ve sindirim sistemi üzerindeki etkileri psikonöroimmünoloji tarafından incelenir. Bu alan, IBS ile stres ilişkisini anlamada önemlidir.
Hormonal Değişiklikler
Adet döngüsü, menopoz gibi hormonal dalgalanmalar bağırsak fonksiyonlarını etkileyebilir.
Yiyecek İntoleransları
Laktoz, fruktoz, gluten gibi maddelere hassasiyet IBS benzeri semptomlara yol açabilir.
Genetik Yatkınlık
Aile bireylerinde IBS geçmişi olan kişilerde hastalığın görülme riski daha yüksektir.
Enfeksiyonlar Sonrası Gelişim
Bazı bakteriyel veya viral enfeksiyonlar sonrası bağırsak florası uzun süre bozulabilir ve bu durum huzursuz bağırsak sendromunu tetikleyebilir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Yaşam alışkanlıklarının değiştirilmesi bağırsak sağlığı açısından önemlidir. Huzursuz bağırsak belirtilerinin gözlemlenmemesi adına kişinin beslenme ve yaşam alışkanlıklarıyla ilgili bazı önlemleri alması yararlı olabilir.
Geleneksel Tedavi Yöntemleri
Bağırsak sağlığını korumak adına, geleneksel tedavi yöntemlerinin uygulanması yararlı olabilir. Ancak yine de kişi uzman bir doktordan yardım alarak bu tedavi yöntemlerini uygulamalıdır.
İşte size IBS bitkisel tedavi yöntemlerinden bazıları:
Fitoterapi
Fitoterapi, yani bitkilerle tedavi, huzursuz bağırsak sendromunun (IBS) semptomlarını hafifletmek için doğal ve destekleyici bir yaklaşım sunar. Özellikle bazı bitkisel yağlar ve çaylar, sindirim sistemi üzerinde yatıştırıcı ve dengeleyici etkiler gösterebilir.
Örneğin; Nane yağı bağırsak florasının rahatlatılmasına etkili olabilir. Nane yağı bağırsak kaslarını gevşetir, ağrı ve şişkinliğin azalmasına yardımcı olur.
Zencefil, mide bulantısını azaltır. Aynı zamanda bağırsak spazmlarının hafiflemesini sağlar. Papatya çayı, anti-enflamatuar ve sakinleştirici etkisiyle strese bağlı huzursuz bağırsak sendromunun etkilerinin azaltılmasına yardımcı olur.
Papatya çayının rahatlatıcı etkisi vardır. Midenin ve bağırsağın rahatlamasına yardımcı olur. Rezene tohumu da gaz ve şişkinliği giderir. Aynı zamanda bağırsak hareketlerinin düzenlenmesine yardımcı olur.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
IBS diyeti, yeme alışkanlıklarının değiştirilmesi, stresten uzak durulması gibi faktörler hastalığın önlenmesinde etkili olabilir. Birçok kişi hızlı yemek yer. Bu durumun bir sonucu olarak, midenin ve bağırsağın verimli çalışması engellenmiş olur. Düzenli ve yavaş yeme alışkanlığı edinilmelidir. Küçük porsiyonlar halinde sık öğünlerle beslenmek yararlıdır. Midenin ve bağırsakların zorlanmamasını sağlar.
Strese bağlı hastalıkların engellenmesi adına, günlük düzenli olarak 5 dakika derin diyafram nefes egzersizlerinin yapılması yararlı olacaktır. Nefes alma sıklığı ve düzeni stresi baskılayan en önemli faktördür.
Meditasyon ve mindfulness gibi uygulamaların yapılması stresin engellenmesi adına yararlı olabilir. Düzenli olarak yürüyüş ve spor yapmak da stresin atılmasında etkilidir.
Uyku düzeni bağırsak saati için önemlidir. Her gün aynı saatte yatmak ve kalkmak, 7-8 saat kaliteli uyku uyumak, yatmadan 2 saat öncesinden yemek yemeyi bırakmak gibi alışkanlıklar bağırsak sağlığı için önemlidir.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Diyeti (FODMAP Diyeti vs.)
Etkisi kanıtlanmış bazı diyetler uygulanarak, bağırsak sağlığının sürekliliği sağlanabilir. Aşağıda genel olarak uygulayabileceğiniz besin grubu ve porsiyon sayıları tablo olarak verilmiştir.
Besin Grubu | Önerilenler | Porsiyon |
Proteinler | Balık (somon, levrek), hindi, yumurta | 100-150g/öğün |
Sebzeler | Ispanak, kabak, havuç, patates | 1 kase pişmiş |
Meyveler | Muz, kavun, üzüm, yaban mersini | 1 avuç |
Tahıllar | Pirinç, yulaf, kinoa | 1/2 kase pişmiş |
Yağlar | Zeytinyağı, hindistancevizi yağı | 1-2 yemek kaşığı |
Yukarıda verilen tablodaki diyetler, tüm huzursuz bağırsak hastalığı tipleri için geçerlidir.
IBS Tipine Göre Diyet
IBS-D tipi diyet genel olarak ishal ağırlıklı hastalıklar için idealdir. Doğal yollarla sindirim düzenleme durumuna da yardımcı olur. Yulaf, muz, patates gibi bitkilerin düzenli olarak ve mevsiminde tüketilmesi yararlı olacaktır. Ev yapımı yoğurt, bağırsak florası için son derece yararlıdır.
Kafein, baharat ve yağlı yiyecekler aşırı derecede tüketilmemelidir.
IBS-C türü diyetler kabızlığa iyi gelir. Kepek, keten tohumu gibi bitkilerin tüketilmesi bu diyet açısından yararlı olacaktır. Bu diyette günde en az 2,5 litre su tüketilmelidir. İşlenmiş çerez gibi gıdaların tüketilmesi yerine, kuru erik ve kayısı suyu gibi besinlerin tüketilmesi yararlıdır.
FODMAP Diyeti
Elma, armut, karpuz, soğan, sarımsak, mantar, süt, peynir (laktozlu), buğday ve çavdar gibi besinlerle uygulanabilir. Her sabah 2 yumurta ve 1 dilim glutensiz ekmek yemek yararlıdır. Günde 1 bardak laktozsuz süt tüketilmelidir. Her gün yarım muz tüketilmesi yararlı olacaktır.
Ara öğünlerde, 10 adet çiğ badem ve papatya çayı tüketmek yararlı olacaktır. Öğlen yemeklerinde 100 gram ızgara somun, 1 kase haşlanmış havuç, ½ kase pirinç pilavı yenmelidir.
Bu diyette yatmadan 3 saat öncesinden yeme içme kesilmelidir. Alkol ve sigaradan uzak durulmalıdır. 1-2 hafta bu diyet uygulandığında bağırsakların ve midenin rahatladığı görülecektir.
Fitoterapi ile Huzursuz Bağırsak Semptomlarına Doğal Yaklaşım
Bağırsak sağlığı için bitkiler tarih boyunca kullanılmıştır ve kullanılmaya da devam etmektedir. İşte size bağırsak sağlığına iyi gelecek bitkiler hakkında yararlı bilgiler:
Hangi Bitkiler Sindirim Sitemini Destekler?
Bazı bitkiler huzursuz bağırsak sendromunun önlenmesinde ve bağırsakların sağlıklı kalmasında etkilidir.
Nane bitkisi bağırsak kaslarının gevşetilmesinde etkilidir. Günde 2-3 fincan tüketilmesi yararlı olacaktır.
Eğer reflü gibi hastalığa sahipseniz, nane tüketmeden önce mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
Zencefil bitkisi, mide bulantısını önler. Sindirim enzimlerinin artırılmasında etkilidir. Günde 1 tatlı kaşığı sıcak suya rendeleyerek tüketebilirsiniz.
Rezene, gaz giderici ve bağırsak spazmlarını yatıştırıcı etkilere sahiptir. Yemeklerden sonra 1 çay kaşığı tüketmek yararlı olacaktır.
Papatya, sakinleştirici, iltihap önleyici ve mide yatıştırıcı etkilere sahiptir. Her akşam 1 fincan çay şeklinde tüketilebilir.
Zerdeçal, bağırsak iltihabını azaltan etkilere sahiptir. Karabiber, zeytinyağı karıştırılarak tüketilebilir. Zerdeçal ve hindistancevizi sütü karıştırılarak günlük olarak içilebilir.
Kimyon şişkinliğin azaltılmasında etkilidir. Aynı zamanda hazımsızlığa da iyi gelir.
Meyan kökü eski zamanlardan bu yana mide asidinin dengelenmesi için kullanılır. Günde bir fincan çayının tüketilmesi bağırsak sağlığı açısından yararlı olacaktır.
Bağırsak Yatıştırıcı Karışımlar
1 tatlı kaşığı rezene, 1 tatlı kaşığı nane, 1 çay kaşığı kimyon ve 1 bardak sıcak su karışımı 5 dakika demlenir.
Uzman Kontrolünde Bitkisel Destek Önerisi
Her ne kadar bitkilerin bağırsak sağlığı üzerinde olumlu etkileri varsa da doktor kontrolünde tüketilmesi gerekir. Uzman doktorunuzun size önereceği bitkileri tüketin.
Dr. Ulviye Güvendi’den Not: Her Huzursuz Bağırsak Hastası Farklıdır
IBS alt tiplerinde kişisel farklılıklar söz konusudur. IBS-D tipi sık tuvalet ve sulu dışkı gibi belirtilerle kendisini gösterir. Stres ve yağlı yiyeceklere bağlı olarak ortaya çıkar. Probiyotik besinlerle tedavi edilebilir.
IBS-C tipi sendrom kendisini sert dışkı ve şişkinlik olarak gösterir. Lif eksikliği ve hareketsizlik tetikleyicidir. Magnezyum sitrat, kuru erik ve su tüketimi ile giderilebilir.
IBS-M karma tip kendisini ishal ve kabızlık döngüsü ile gösterir. Hormonal değişimler tetikleyicidir. Düşük FODMAP ve stres yöntemini gibi tedaviler yararlı olabilir.
Dr. Ulviye Güvendi olarak hastalarımın kişisel haritasını çıkarıyorum. Hastalarımın hastalık geçmişini öğreniyorum. Hastalarımın genetik faktörlerini öğreniyorum. Hastalarımın mikrobiyota profiline göre tedavi çözümleri üretiyorum.
Daha fazlası için, https://drulviyeguvendi.com/ web sitemi mutlaka ziyaret edebilir, benimle iletişime geçebilirsiniz.
Kişiye Özel Yaklaşım Neden Önemlidir?
Kişilerin tedaviye tam olarak yanıt verebilmesi ve tedavide hata yapılmaması adına, kişiye özel yaklaşımların uygulanması önemlidir.
Uzman Takibi Neden Kritik?
Nedeni itibariyle neredeyse herkesin risk altında olduğu bir hastalıktır. Daha çok stres kaynaklı olduğu için hastalık tedavi edilmiş olsa bile yeniden ortaya çıkma riski vardır. Bu nedenle beslenme alışkanlıklarının kontrolü ve diğer etkenlerin ortadan kaldırılması açısından, kişilerin belirli dönemlerde uzman kontrolüne tabi tutulması yararlı olacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Huzursuz Bağırsak Sendromu Tamamen Geçer mi?
Uzman doktorunuzun size sunacağı etkili tedavi yöntemleriyle hastalık büyük ölçüde giderilebilir. Ancak belirli nedenlerden dolayı dönemsel olarak tekrarlayabilir.
Stres Huzursuz Bağırsak Sendromunu Nasıl Etkiler?
Beyin ile bağırsak arasındaki iletişimin bozulmasına neden olduğu için stres, huzursuz bağırsak sendromunu tetikleyebilir.
Bitkisel Destekler Ne Kadar Sürede Etki Eder?
Hastalığın tedavisinde bitkilerin kullanılması ve bitkilerin etki süresi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Önleyici tedavi kapsamında bağırsak florasına yararlı bitkilerin hayat boyu düzenli tüketilmesi yararlı olacaktır.
SIBO ile Huzursuz Bağırsak Sendromu Aynı Şey mi?
Huzursuz bağırsak sendromu, bağırsak düzeninin bozulduğu bir hastalıktır. Stres ve beslenme bozuklukları bu hastalığın ortaya çıkmasında etkilidir. SIBO ise bağırsak mikroplarının dengesizliğinin neden olduğu bir hastalıktır. SIBO hastalığında daha çok şişkinlik ağırlıktadır. İnce bağırsaktaki aşırı bakteri besinleri bu duruma neden olur. B12 vitamini, D vitamini ve daha birçok vitaminin vücutta eksik olmasına yol açar.
Huzursuz Bağırsak Sendromu Olanlar Hangi Besinlerden Kaçınmalı?
Baharatlı ve yağlı yiyeceklerden uzak durulması yararlı olacaktır. Ayrıca alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıkların terk edilmesi gerekir. Ayrıca aşırı kafein tüketimi de engellenmelidir. Bazı kişilerde laktoz intoleransını artırabileceği için peynir ve süt gibi besinler aşırı derecede tüketilmemelidir.
